Dopłaty w spółce z o.o. – czy są zagrożeniem dla wspólnika mniejszościowego?
Zawierając umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy też przystępując do niej, warto dokładnie przeanalizować zapisy dotyczące dopłat. Zlekceważenie ich może w późniejszym czasie przysporzyć wspólnikowi mniejszościowemu niemałych problemów.
Czym są dopłaty?
Dopłaty są dodatkowymi wpłatami wspólników dokonywanymi na rzecz spółki, które umożliwiają dokapitalizowanie spółki z o.o. Z uwagi na to, że dopłaty wnoszone są przez wspólników, pozwala to na uniknięcie konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów finansowych związanych np. z obsługą umowy kredytu.
Dopłat nie należy mylić z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki. Zasadniczą różnicą między tymi dwoma formami finansowania spółki jest to, że w przypadku dopłat dodatkowe środki wnoszone przez wspólników nie wpływają na liczbę i wartość posiadanych przez nich udziałów, a tym samym nie mogą prowadzić do zmiany proporcji głosów i udziału w zyskach spółki. Ponadto, w przeciwieństwie do podwyższenia kapitału zakładowego, dopłaty co do zasady podlegają zwrotowi, o czym więcej możesz przeczytać w naszym artykule Dopłaty w spółce z o.o. – wszystko, co musisz o nich wiedzieć.
Wszystko co musisz wiedzieć o spółce z o.o.! Sprawdź największe kompendium wiedzy – niemal 1000 pytań i odpowiedzi na temat spółki z o.o.!
Jak zabezpieczyć się przed obowiązkiem wniesienia dopłat?
Obwiązek wniesienia dopłat może zostać nałożony na wspólników tylko pod warunkiem, że zapis, który to umożliwia, znajdować się będzie w umowie spółki. Jeżeli pierwotna umowa spółki z o.o. nie zawiera postanowień w tym zakresie, zobowiązanie wspólników do dopłat będzie wymagało uprzedniej zmiany umowy spółki. Warto przy tym pamiętać, że zmiana umowy spółki wprowadzająca obowiązek wniesienia przez wspólników dopłat jako zwiększająca ich świadczenia na rzecz spółki będzie wymagała zgody wszystkich wspólników.
Kodeks spółek handlowych nie wymaga dużej szczegółowości zapisów umowy spółki z o.o. dotyczących dopłat. Musi w niej zostać wskazana jedynie maksymalna wysokość dopłat w stosunku do udziału wspólnika. Natomiast dokładna wysokość oraz termin wniesienia dopłat mogą zostać określone uchwałą zgromadzenia wspólników. Jednak nie musi tak być, a nawet – z uwagi na interesy wspólnika mniejszościowego – należy podjąć kroki, aby takiej sytuacji uniknąć. Co zatem należy zrobić? Przede wszystkim przy zawieraniu umowy spółki albo podejmowaniu uchwały o zmianie umowy spółki z o.o. i wprowadzeniu do niej zapisów dotyczących dopłat, powinno się dążyć do maksymalnego sprecyzowania postanowień umowy spółki nakładających na wspólników obowiązek wniesienia dopłat. Należy od razu dokładnie wskazać maksymalną wysokość dopłat przypadających na jeden udział oraz termin, w jakim powinny one być wniesione. Warto aby każdy wspólnik, zwłaszcza mniejszościowy, dokładnie przeliczył, do jakich maksymalnie dopłat może zostać zobowiązany, gdyż po rejestracji umowy spółki z o.o. lub jej zmiany w KRS może być za późno, aby obronić się przed obowiązkiem wniesienia dopłat do spółki. Na etapie dokonywania zmiany umowy spółki wprowadzającej postanowienia dotyczące dopłat wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, a więc wspólnik dysponujący nawet minimalną liczbą udziałów może skutecznie zablokować taką zmianę. Tymczasem późniejsza uchwała zgromadzenia wspólników oznaczająca wysokość i termin dopłat, jeżeli umowa spółki z o.o. nie stanowi inaczej, może zostać podjęta bezwzględną większością głosów, co stawia wspólnika mniejszościowego na niekorzystnej pozycji.
Co natomiast zrobić w przypadku, gdy wspólnik przystępuje do spółki z o.o., której umowa już przewiduje obowiązek wniesienia dopłat? W takiej sytuacji należy sprawdzić, czy postanowienia umowy spółki z o.o. wymagają jedynie bezwzględnej większości głosów dla podjęcia uchwały w sprawie wysokości i terminu dopłat czy też konieczna jest kwalifikowana większość lub jednomyślność wspólników. W tym ostatnim przypadku wspólnik mniejszościowy będzie miał zagwarantowany realny wpływ na nakładane na niego obowiązki.
Jakie sankcje grożą wspólnikowi za niewniesienie dopłat?
Spółce z o.o., której wspólnik nie wywiązał się w terminie z zobowiązania do wniesienia dopłat, przysługuje względem niego roszczenie, którego wykonania spółka może dochodzić w sądzie i które następnie może egzekwować w postepowaniu egzekucyjnym. Ponadto, spółka może żądać, aby taki wspólnik uiścił odsetki ustawowe za opóźnienie za każdy dzień zwłoki. Gdy zwłoka wspólnika skutkowała powstaniem po stronie spółki szkody, spółka z o.o. ma możliwość dochodzenia od wspólnika także stosownego odszkodowania. Jednak zarówno w przypadku odsetek, jak i roszczenia odszkodowawczego, umowa spółki może uregulować te kwestie w sposób odmienny, co oznacza, że umowa spółki z o.o. może np. przewidywać wyższe albo niższe odsetki. Warto również pamiętać, iż niewniesienie przez wspólnika dopłat może zostać wykorzystane przez pozostałych wspólników do wyłączenia go ze spółki w drodze powództwa sądowego, a w niektórych przypadkach – przymusowego umorzenia jego udziałów.
Czy uchwałę o dopłatach można zaskarżyć?
Niekiedy wspólnicy większościowi wykorzystują dopłaty jako formę nacisku na wspólnika mniejszościowego. Warto w takiej sytuacji pamiętać o możliwości wniesienia powództwa o uchylenie uchwały. Aby było to możliwe, wspólnik musi zagłosować „przeciw” uchwale o nałożeniu obowiązku dopłat i zgłosić sprzeciw. Więcej o tym, w jaki sposób zaskarżyć uchwałę zgromadzenia wspólników spółki z o.o., można przeczytać w naszym artykule Kiedy można żądać uchylenia uchwały zgromadzenia wspólników spółki z o.o.? . Aby sąd uwzględnił wniesione powództwo, wspólnik mniejszościowy będzie musiał wykazać, że podjęta przez zgromadzenie wspólników uchwała jest sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami, a ponadto ma na celu jego pokrzywdzenie.
W orzecznictwie wskazuje się, że obwiązek wniesienia dopłat powinien być nakładany na wspólników tylko wówczas, gdy stały się one niezbędne, a ich wysokość musi uwzględniać rzeczywiste potrzeby spółki. Ponadto, aby wspólnicy mieli możliwość zweryfikowania celowości dopłat, projekt przedmiotowej uchwały powinien wskazywać, na jaki cel zostaną wykorzystane dodatkowe środki. Brak rzetelnych powodów dla obciążenia wspólników obowiązkiem wniesienia dopłat, może stanowić uzasadnienie tezy, iż zostały one nałożone jedynie w celu pokrzywdzenia jednego ze wspólników.
W wyjątkowych sytuacjach (np. gdy umowa spółki w ogóle nie przewiduje obowiązku wniesienia przez wspólników dopłat lub zostały one nałożone na wspólników w sposób nierównomierny w stosunku do ich udziałów) możliwe jest również wniesienie powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały z uwagi na jej sprzeczność z ustawą.
Z uwagi na to, że wniesienie powództwa o uchylenie uchwały bądź o stwierdzenie jej nieważności nie wstrzymuje wykonalności uchwały, warto rozważyć również złożenie wniosku o zabezpieczenie. W przeciwnym wypadku spółka będzie mogła domagać się od wspólników, aby wnieśli oni odpowiednie środki tytułem dopłat.
Klaudia Soboń
