Sprzedaż części udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – jak ją przeprowadzić?

Sprzedaż części udziałów w spółce z o.o. może być atrakcyjnym rozwiązaniem np. dla osób chcących stopniowo wycofywać się z prowadzenia biznesu lub dla spółek chcących pozyskać nowych inwestorów. Wbrew pozorom sprzedaż części udziałów często jest dużo trudniejsza od sprzedaży wszystkich udziałów o czym można dowiedzieć się z niniejszego artykułu.

Jak przebiega sprzedaż udziałów?

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. to zazwyczaj długotrwały i skomplikowany proces. Typowa transakcja składa się z kilku etapów, do których możemy zaliczyć uzgodnienie listu intencyjnego lub term sheet, due diligence kupowanej spółki, negocjacje warunków umowy sprzedaży udziałów i closing czyli podpisanie umowy sprzedaży udziałów (share purchase agreement) oraz pozostałych dokumentów związanych z transakcją.

Każdy z wymienionych powyżej etapów jest bardzo ważny zarówno dla sprzedającego, jak i inwestora zainteresowanego zakupem spółki. Z tego powodu każda ze stron zazwyczaj angażuje profesjonalnych doradców, których zadaniem jest pomóc im w przejściu każdego z etapów transakcji bez popełnienia błędów, które przy transakcjach sprzedaży firm wartych dziesiątki, a nawet setki milionów mogą być bardzo kosztowne. Transakcja sprzedaży udziałów spółki bardzo często robi się jeszcze bardziej skomplikowana gdy sprzedawana jest tylko część udziałów, a co za tym idzie sprzedający i inwestor muszą razem współpracować po transakcji.

Wykorzystaj 100% możliwości jakie daje spółka z o.o. Sprawdź nasze książki, w których znajdziesz niemal 1000 pytań i odpowiedzi na temat spółki z o.o.!

Na co zwrócić uwagę sprzedając część udziałów?

Sprzedaż części udziałów skutkuje zazwyczaj zmianą „układu sił” wspólników w spółce. Dotychczasowy „większościowy” wspólnik staje się wspólnikiem „mniejszościowym” lub niekiedy zarówno dotychczasowy jak i nowy wspólnik mają po 50% udziałów. W związku z taką zmianą pozycji dotychczasowego „większościowego” wspólnika, przy sprzedaży części udziałów w spółce z o.o. niezwykle ważne jest przeanalizowanie następujących kwestii:

• zasady podejmowania uchwał – co do zasady w spółce z o.o. na każdy udział przypada jeden głos na zgromadzeniach wspólników, jednakże umowa spółki może wprowadzić uprzywilejowanie części udziałów co do głosu. Umowa spółki z o.o. może również regulować jakie sprawy, poza tymi wymienionymi w kodeksie spółek handlowych, wymagają uchwały wspólników i jaka większość głosów jest wymaga do przegłosowania uchwały, co również ma bezpośredni wpływ na pozycję dotychczasowego wspólnika w spółce po transakcji,
• zasady powoływania członków organów spółki – w spółce z o.o. członkowie organów spółki są zazwyczaj powoływani przez zgromadzenie wspólników, czego konsekwencją jest bezpośredni wpływ na obsadzenie organów spółki przez wspólnika, który posiada bezwzględną większość głosów. W umowie spółki możliwe jest przyznanie określonym wspólnikom spółki tzw. uprawnień osobistych np. do powoływania i odwoływania członków organów spółki. Takie uprawnienia pozwala zapewnić wspólnikom „mniejszościowym” wpływ na obsadę organów spółki,
• prawo do dywidendy – w spółce z o.o. co do zasady dywidenda przysługuje wspólnikowi, który posiada udziały w dniu podjęcia uchwał o jej wypłacie niezależnie od tego czy i jak długo był wspólnikiem spółki w roku obrotowym, za który dywidenda jest wypłacana. Jest to niezwykle istotne zasada, o której należy pamiętać w szczególności jeżeli transakcja sprzedaży udziałów ma miejsce na początku roku przed podjęciem uchwały o wypłacę dywidendy. Więcej na ten temat można dowiedzieć się z naszego artykuły Zbycie udziałów w trakcie roku obrotowego – komu przysługuje dywidenda? 

W celu uregulowania zasad współpracy dotychczasowego wspólnika z inwestorem po sprzedaży części udziałów w spółce z o.o. warto zawrzeć dodatkowe porozumienie wspólników tzw. shareholdres agreement, w którym kompleksowo uregulowane zostaną zasady współpracy i podejmowania kluczowych decyzji.

Porozumienie wspólników – shareholders agreement

Jedną z kluczowych zalet porozumienie wspólników jest jego poufny charakter dzięki czemu można szczegółowo uregulować w nim biznesowe zasady współpracy, które w przeciwieństwie do zapisów umowy spółki nie będą dostępne dla osób trzecich w tym konkurentów spółki. Co ważne zapisy takiego porozumienia mimo poufnego charakteru mają wiążący charakter i mogą być egzekwowane w postępowaniu sądowym lub arbitrażowym. W porozumieniu wspólników warto uregulować w szczególności takie kwestie jak:

• polityka dywidendowa – obejmująca strategię spółki na najbliższe lata i określająca, jaka część zysku będzie wypłacana wspólnikom, a jaka przeznaczana na reinwestycje,
• opcje sprzedaży/kupna udziałów – warto określić szczegółowe zasady ustalenia ceny sprzedaży tych udziałów i warunków od spełnienia których skorzystanie z opcji będzie możliwe,
• klauzule drag i tag along - w ten sposób możliwe jest uregulowanie zasad „wyjścia” dotychczasowego wspólnika lub inwestora ze spółki oraz związane z tym obowiązki i uprawnienia drugiego wspólnika np. w zakresie „pociągnięcia” lub „przyłączenia” się do wychodzącego wspólnika,
• programy motywacyjne i szczegółowe zasady wynagradzania – ze względu na swój charakter, programy motywacyjne powinny pozostać poufne, aby nie trafiały w ręce konkurencji, zwłaszcza jeśli zbycie firmy wiąże się z wprowadzeniem programów menedżerskich i systemów premiowych za osiągnięte przez spółkę wyniki,
• obowiązki wspólników – mogą one dotyczyć świadczenia pracy, realizowania określonych zadań czy kwestii odpowiedzialności za planowane projekty i inwestycje.

Proces sprzedaży zarówno wszystkich jak i części udziałów w spółce to niezwykle skomplikowana transakcja często o wielomilionowej wartości. Popełnione podczas transakcji błędy mogą mieć dotkliwe konsekwencje, dlatego tak istotne jest aby na każdym etapie korzystać z wsparcia doświadczonych prawników, którzy wyjaśnią wszelkie wątpliwości i przeprowadzą przez poszczególne etapy transakcji. Zapraszamy do kontaktu z doświadczonymi prawnikami z Kancelarii PragmatIQ , którzy swoją wiedzą i doświadczeniem wspierali wielu sprzedających i inwestorów w transakcjach sprzedaży udziałów w sp. z o.o.

Zapraszamy również do zapoznania się z naszym filmikiem instruktażowym Jak przygotować się do sprzedaży firmy? 10 przykazań! 

Kacper Ziniak