Umorzenie udziałów wspólnika w spółce z o.o. – tryby, procedura i konsekwencje
Umorzenie udziałów jest czynnością dokonywaną w spółce z o.o., w efekcie której – jeżeli umorzenie dotyczy wszystkich udziałów danego wspólnika – dochodzi do utraty przez niego statusu udziałowca. Celem tej procedury jest obniżenie liczby udziałów w kapitale zakładowym spółki i wynikających z tego praw udziałowych. Wyróżniamy trzy tryby umorzenia udziałów: dobrowolne, przymusowe i automatyczne. O tym, jak przebiegają poszczególne tryby i jakie konsekwencje wiążą się z zastosowaniem każdego z nich, dowiesz się z naszego artykułu!
Podstawowe przesłanki dotyczące umarzania udziałów
Zgodnie z obowiązującymi przepisami umorzenie udziałów możliwe jest jedynie w przypadku łącznego spełnienia trzech warunków:
- umorzenie udziałów możliwe jest jedynie wówczas, gdy umowa spółki przewiduje taką możliwość. Postanowienie pozwalające na przeprowadzenie tej czynności może zostać wpisane do umowy spółki zarówno na etapie jej zakładania, jak i w późniejszym czasie, tj. na etapie zmiany umowy spółki już istniejącej;
- umorzenie udziałów może zostać dokonane jedynie w spółce wpisanej do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Nie jest możliwe umorzenie udziałów w spółce w organizacji. Dokonanie umorzenia przed datą wpisu spółki do rejestru będzie nieskuteczne;
- ostatnim z warunków, chociaż z jednym wyjątkiem, jest podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników spółki. Uchwała ta winna zostać podjęta bezwzględną większością głosów oddanych przez wspólników, chyba że inny wymóg co do większości głosów został przewidziany w umowie spółki. Minimalną treść uchwały stanowi określenie podstawy prawnej umorzenia i wysokości wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział w kapitale zakładowym spółki. W przypadku umorzenia przymusowego uchwała powinna dodatkowo zawierać uzasadnienie. W określonych przypadkach (omówionych w dalszej części artykułu) uchwała zgromadzenia wspólników nie będzie wymagana.
Jeżeli umorzenie udziałów nastąpi przez obniżenie kapitału zakładowego, konieczna będzie również zmiana umowy spółki. W przypadku umorzenia udziałów z czystego zysku, umorzenie nastąpi bez zmiany umowy spółki, chyba że wystąpi konieczność rozwiązania przewidzianego umową spółki funduszu, z którego docelowo pochodzić mają środki przeznaczone na sfinansowanie umorzenia z czystego zysku.
Dobrowolne umorzenie udziałów w spółce z o.o.
Dobrowolność umorzenia oznacza, że w przypadku wyboru tego trybu niezbędne jest każdorazowe wyrażenie zgody przez wspólnika, którego udziały mają podlegać umorzeniu. Zgoda taka musi być skonkretyzowana zarówno co do liczby i wartości udziałów, kwoty umorzenia czy daty umorzenia udziałów. Powinna ona zostać udzielona w takiej formie, aby w razie powstania sporu co do jej treści możliwe było wykazanie, iż w rzeczywistości została ona udzielona (np. forma pisemna albo wpisanie zgody w protokole zgromadzenia wspólników).
Wspólnikowi przysługuje wynagrodzenie za umarzane udziały, jednakże strony mogą ustalić, iż przejście udziałów na spółkę w celu ich umorzenia będzie nieodpłatne.
Ten typ umorzenia charakteryzuje się tym, iż po podjęciu uchwały przez zgromadzenie wspólników niezbędne jest nabycie przez spółkę udziałów podlegających umorzeniu od wspólnika. Umowa nabycia udziałów w celu umorzenia powinna zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Wszystko co musisz wiedzieć o spółce z o.o.! Sprawdź największe kompendium wiedzy – niemal 1000 pytań i odpowiedzi na temat spółki z o.o.!
Umorzenie przymusowe
Umorzenie przymusowe od umorzenia dobrowolnego różni się w pierwszej kolejności momentem wyrażenia zgody przez wspólnika na umorzenie udziału. W przypadku umorzenia dobrowolnego zgoda ta jest udzielana bezpośrednio przy podejmowaniu związanych z tym czynności, natomiast zgody na umorzenie przymusowe wspólnik udziela w momencie zawarcia lub zmiany umowy spółki, do której treści wprowadzane są odpowiednie postanowienia w tym przedmiocie, bądź też przystępując do spółki w wyniku nabycia udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym. Wspólnik w rzeczywistości akceptuje już wówczas postanowienia umowy, które zakładają umorzenie udziałów w przypadku zaistnienia określonych okoliczności w przyszłości.
W przypadku umorzenia przymusowego ustawodawca określił minimalny pułap wynagrodzenia należnego występującemu wspólnikowi. Jego wartość nie może być niższa od wartości przypadających na udział aktywów netto wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału pomiędzy wspólników.
Umorzenie automatyczne
Wskazuje się także na istnienie trzeciego trybu umorzenia udziałów – automatycznego. W tym przypadku udział ulegnie umorzeniu w razie ziszczenia się określonego zdarzenia opisanego w umowie spółki bez konieczności powzięcia uchwały przez zgromadzenie wspólników. Przykładem zastosowania tego trybu jest automatyczne umorzenie udziałów zmarłego wspólnika przy jednoczesnym wyłączeniu wstąpienia spadkobierców do spółki.
W przypadku umorzenia automatycznego nie jest konieczne podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników w tym przedmiocie. Wystarczające jest wówczas jedynie potwierdzenie przez zarząd, że do umorzenia doszło.
Jednocześnie w zakresie rozliczenia należności występującego wspólnika, którego udziały ulegną umorzeniu w tym trybie, stosuje się przepisy dotyczące umorzenia przymusowego.
Konsekwencje dla kapitału zakładowego
W przypadku umorzenia udziałów, które wiąże się z obniżeniem kapitału zakładowego, konieczne jest przeprowadzenie tzw. postępowania konwokacyjnego. Zarząd powinien zatem niezwłocznie ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o obniżeniu kapitału zakładowego i wezwać wierzycieli spółki do wniesienia ewentualnego sprzeciwu w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, jeżeli nie zgadzają się na obniżenie. Wierzyciele, którzy we wskazanym terminie zgłoszą sprzeciw powinni być przez spółkę zaspokojeni lub zabezpieczeni, natomiast ci wierzycieli, którzy nie zgłosili w terminie sprzeciwu, zostaną uznani za zgadzających się na obniżenie.
W przypadku umorzenia udziałów z czystego zysku jedną z konsekwencji będzie powstała w ten sposób różnica między wysokością zadeklarowanego kapitału zakładowego spółki a łączną wartością nominalną wszystkich udziałów objętych przez pozostałych w spółce wspólników. Sytuacja taka nie jest niezgodna z prawem i spółka nie ma obowiązku przeprowadzenia czynności, które skutkowałyby wyrównaniem obu tych wartości.
Konsekwencje podatkowe dobrowolnego umorzenia udziałów
Umorzenie udziałów za wynagrodzeniem tworzy obowiązek podatkowy w zakresie podatku dochodowego. Wspólnik, którego udziały zostały umorzone i który otrzymał z tego tytułu wynagrodzenie, będzie musiał rozliczyć przychód z odpłatnego zbycia udziałów, który jest zaliczany przez ustawę do przychodów z kapitałów pieniężnych. Odpłatne zbycie udziałów podlega opodatkowaniu podatkiem według stawki 19%. Podatek ten jest płatny od dochodu, czyli od różnicy pomiędzy przychodem otrzymanym z tytułu umorzenia udziałów a kosztem poniesionym celem ich nabycia.
Należy pamiętać, że w przypadku umorzenia dobrowolnego wynagrodzenie umorzeniowe powinno zostać ustalone na rynkowym poziomie. W przypadku zaniżenia wynagrodzenia umorzeniowego organ może je doszacować i zwiększyć podlegający opodatkowaniu przychód wspólnika.
Podsumowanie
Umorzenie udziałów jest jednym ze sposobów, które mogą prowadzić do wystąpienia wspólnika ze spółki. Wskazane tryby charakteryzują się różnym stopniem zaangażowania wspólników w podejmowane czynności. Umorzenie dobrowolne wymaga konkretnej zgody, podczas gdy przy umorzeniu przymusowym i automatycznym dochodzi do ziszczenia się przesłanek wcześniej ustalonych w umowie spółki. Celem zabezpieczenia swoich interesów związanych z uczestnictwem w spółce z o.o., wspólnicy powinni w umowie spółki szczegółowo określić sytuacje, w których możliwe będzie umarzanie udziałów.
Potrzebujesz pomocy przy reorganizacji spółki? Zapraszamy do kontaktu z doświadczonymi doradcami z Kancelarii PragmatIQ, którzy wyjaśnią wszelkie kwestie z tym związane, a także kompleksowo przeprowadzą cały proces. Zapraszamy również do zapoznania się z naszą ofertą.
Andrzej Illukiewicz
