03/03/2022

Sprzedaż części udziałów w spółce z o.o. może być atrakcyjnym rozwiązaniem m. in. dla osób chcących stopniowo wycofywać się z prowadzenia biznesu lub dla spółek chcących pozyskać nowych inwestorów. Wbrew pozorom sprzedaż części udziałów często jest dużo trudniejsza od sprzedaży wszystkich udziałów o czym można dowiedzieć się z naszego artykułu.

Jak przebiega sprzedaż udziałów w spółce z o.o.?

Sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością to zazwyczaj długotrwały i skomplikowany proces. Typowa transakcja składa się z kilku etapów, do których możemy zaliczyć:

  • uzgodnienie listu intencyjnego lub term sheet,

  • due diligence kupowanej spółki,

  • negocjacje warunków umowy sprzedaży udziałów

  • closing, czyli podpisanie umowy sprzedaży udziałów (share purchase agreement) oraz pozostałych dokumentów związanych z transakcją.

Każdy z wymienionych powyżej etapów jest bardzo ważny zarówno dla sprzedającego, jak i dla inwestora zainteresowanego zakupem spółki. Z tego powodu każda ze stron zazwyczaj angażuje profesjonalnych doradców, których zadaniem jest pomóc im w przejściu każdego z etapów transakcji bez popełnienia błędów, które przy transakcjach sprzedaży firm wartych dziesiątki, a nawet setki milionów mogą być bardzo kosztowne.

Transakcja sprzedaży udziałów spółki bardzo często robi się jeszcze bardziej skomplikowana gdy sprzedawana jest tylko część udziałów, a co za tym idzie - sprzedający i inwestor muszą razem współpracować po transakcji.

grafika_akapity.png


Wszystko co musisz wiedzieć o spółce z o.o.! Sprawdź największe kompendium wiedzy – niemal 1000 pytań i odpowiedzi na temat spółki z o.o.!

 

Umowa sprzedaży udziałów w sp. z o.o. - na co zwrócić uwagę?

Sprzedaż części udziałów skutkuje zazwyczaj zmianą „układu sił” wspólników w spółce. Dotychczasowy „większościowy” wspólnik staje się wspólnikiem „mniejszościowym”. Niekiedy jest tak, że zarówno dotychczasowy jak i nowy wspólnik mają po 50% udziałów. W związku ze zmianą pozycji dotychczasowego „większościowego” wspólnika, przy sprzedaży udziałów w spółce z o.o. niezwykle ważne jest przeanalizowanie następujących kwestii:

  • zasady podejmowania uchwał – co do zasady w spółce z o.o. na każdy udział przypada jeden głos na zgromadzeniach wspólników. Jednakże umowa spółki może wprowadzić uprzywilejowanie części udziałów co do głosu. Umowa spółki z o.o. może również regulować jakie sprawy, poza tymi, które wymienia kodeks spółek handlowych, wymagają uchwały wspólników i jaka większość głosów jest wymaga do przegłosowania uchwały, co również ma bezpośredni wpływ na pozycję dotychczasowego wspólnika w spółce po transakcji;

  • zasady powoływania członków organów spółki – w spółce z o.o. członkowie organów spółki są zazwyczaj powoływani przez zgromadzenie wspólników, czego konsekwencją jest bezpośredni wpływ na obsadzenie organów spółki przez wspólnika, który posiada bezwzględną większość głosów. W umowie spółki możliwe jest jednak przyznanie określonym wspólnikom spółki tzw. uprawnień osobistych - np. do powoływania i odwoływania członków organów spółki. Takie uprawnienia zapewnia wspólnikom „mniejszościowym” wpływ na obsadę organów spółki;

  • prawo do dywidendy – udział w zysku jest jednym z podstawowych praw wspólnika spółki - w spółce z o.o. dywidenda co do zasady przysługuje wspólnikowi, który posiada udziały w dniu podjęcia uchwały o jej wypłacie, niezależnie od tego czy i jak długo był wspólnikiem spółki w roku obrotowym, za który dywidenda jest wypłacana. Jest to niezwykle istotna zasada, o której należy pamiętać, w szczególności jeżeli transakcja sprzedaży udziałów ma miejsce na początku roku, czyli przed podjęciem uchwały o wypłacie dywidendy. Więcej na ten temat można dowiedzieć się z naszego artykułu Zbycie udziałów w trakcie roku obrotowego – komu przysługuje dywidenda? 

Aby uregulować zasad współpracy dotychczasowego wspólnika z inwestorem po sprzedaży udziałów w spółce z o.o., warto zawrzeć dodatkowe porozumienie wspólników tzw. shareholdres agreement, w którym kompleksowo uregulowane zostaną zasady współpracy i podejmowania kluczowych decyzji.

Sprzedaż udziałów w sp. z o.o. a porozumienie wspólników – shareholders agreement

Jedną z kluczowych zalet porozumienia wspólników jest jego poufny charakter. Dzięki temu można szczegółowo uregulować w nim biznesowe zasady współpracy, które, odmiennie od zapisów w umowie spółki, nie będą dostępne dla osób trzecich, w tym konkurentów spółki. Co ważne zapisy takiego porozumienia mimo poufnego charakteru mają wiążący charakter i mogą być egzekwowane w postępowaniu sądowym lub arbitrażowym. W porozumieniu wspólników warto uregulować w szczególności takie kwestie jak:

  • polityka dywidendowa – obejmuje strategię spółki na najbliższe lata i określa, jaka część zysku będzie wypłacana wspólnikom, a jaka przeznaczana na reinwestycje,

  • opcje sprzedaży/kupna udziałów – warto określić szczegółowe zasady ustalenia ceny sprzedaży tych udziałów i warunków od spełnienia których skorzystanie z opcji będzie możliwe,

  • klauzule drag i tag along - w ten sposób możliwe jest uregulowanie zasad „wyjścia” dotychczasowego wspólnika lub inwestora ze spółki oraz związane z tym obowiązki i uprawnienia drugiego wspólnika np. w zakresie „pociągnięcia” lub „przyłączenia” się do wychodzącego wspólnika,

  • programy motywacyjne i szczegółowe zasady wynagradzania – ze względu na swój charakter, programy motywacyjne powinny pozostać poufne, aby nie trafiały w ręce konkurencji, zwłaszcza jeśli zbycie firmy wiąże się z wprowadzeniem programów menedżerskich i systemów premiowych za osiągnięte przez spółkę wyniki,

  • obowiązki wspólników – mogą one dotyczyć świadczenia pracy, realizowania określonych zadań czy kwestii odpowiedzialności za planowane projekty i inwestycje.

Sprzedaż udziałów w sp. z o.o. a porozumienie wspólników

Na co zwrócić uwagę przy sprzedaży sp. z o.o. - weryfikacja umowy spółki

Zbycie udziałów w spółce może podlegać różnego rodzaju ograniczeniom. Znajdziemy je w pierwszej kolejności w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Często można spotkać postanowienia, które wprowadzają wymóg uzyskania zgody zarządu lub zgromadzenia wspólników spółki na zbycie udziałów. Ponadto, nierzadko pozostałym wspólnikom spółki przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia udziałów. Wówczas przed zawarciem umowy sprzedaży udziały będące przedmiotem transakcji powinny zostać w pierwszej kolejności zaoferowane dotychczasowym wspólnikom spółki.

Umowa sprzedaży udziałów zawarta bez wymaganej zgody odpowiedniego organu spółki stanowi czynność bezskuteczną i to zarówno wobec spółki, której udziały są sprzedawane, jak i w stosunkach między nabywcą i zbywcą udziałów. Sprzedaż udziałów bez wymaganej zgody nie wywołuje zatem skutków do momentu aż zgoda ta nie zostanie uzyskana. Umowa taka może stać się skuteczna dopiero wtedy, gdy zostanie udzielone stosowne zezwolenie ze strony spółki. Udzielenie zgody na sprzedaż udziałów może zatem nastąpić zarówno przed sprzedażą, jak i po zawarciu umowy. Jeżeli zgoda nie zostanie udzielona, wówczas nie dojdzie do skutecznego zbycia udziałów

Weryfikacja umowy spółki przy sprzedaży spółki z o.o.

Zbycie udziałów sp. z o.o. - zachowanie odpowiedniej formy i reprezentacji

Należy pamiętać, że umowa sprzedaży udziałów musi zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jest to bardzo ważne, ponieważ brak zachowania przewidzianej przez ustawę formy, będzie skutkować nieważnością dokonanej czynności.

Na ważność umowy zbycia udziałów może mieć wpływ także sposób reprezentacji stron umowy, zwłaszcza gdy jedną z nich jest spółka. Należy wówczas dokładnie sprawdzić zasady reprezentacji tej spółki oraz zweryfikować, czy może być reprezentowana przez Zarząd, a nie np. przez pełnomocnika lub radę nadzorczą spółki.

Własność nieruchomości rolnych przy sprzedaży udziałów spółki z o.o.

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że w pewnych sytuacjach KOWR (Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa) może skorzystać z przysługującego mu prawa pierwokupu i przejąć zbywane udziały. Co ważne, nie dotyczy to jedynie spółki prowadzącej działalność rolniczą, ale każdej, która jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 5 ha albo nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni co najmniej 5 ha. Wielu wspólników, ale i członków zarządu spółek z o.o., może nie wiedzieć, że powyższa zasada ma zastosowanie do ich spółki, czego konsekwencją może być nabycie udziałów spółki przez KOWR.

W takim przypadku wspólnik zamierzający zbyć udziały powinien najpierw zawrzeć warunkową umowę zbycia udziałów. Następnie spółka powinna zawiadomić o tym Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa - KOWR może wówczas w terminie 2 miesięcy złożyć oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu, co będzie równoznaczne z nabyciem sprzedawanych udziałów i uzyskaniem statusu wspólnika w spółce z o.o. Bezwarunkowe zbycie udziałów i niepoinformowanie KOWR o możliwości skorzystania z prawa pierwokupu lub nabycia udziałów skutkuje bezwzględną nieważnością takiej umowy.

Należy pamiętać, że powyższą zasadą objęte są także wszelkie transakcje na udziałach między obecnymi wspólnikami spółki. Jednym z niewielu wyjątków, który pozwala na swobodne zbywanie udziałów, jest możliwość zbycia udziałów na rzecz osoby bliskiej zbywcy, m. in. dzieci, rodzeństwa oraz rodziców, które nie jest objęte prawem pierwokupu KOWR.

 

Własność nieruchomości rolnych przy sprzedaży udziałów spółki z o.o.

Zastaw na udziałach - sprzedaż udziałów w spółce z o.o.

Z punktu widzenia kupującego, który zamierza nabyć udziały, niezwykle istotne jest zweryfikowanie przed transakcją, czy udziały, które zamierza nabyć, nie są zastawione. Takiej weryfikacji można dokonać w kilka minut w dowolnym sądzie, w którym został utworzony wydział rejestru zastawów. Warto poświęcić ten czas, gdyż nabycie udziałów objętych zastawem rejestrowym z zastrzeżeniem dotyczącym zbywania udziałów będzie nieważne.

Dotacje unijne a zbycie udziałów w spółce z o.o.

Przygotowując się do zbycia udziałów w spółce z o.o., warto także zweryfikować, czy spółka uzyskiwała w ciągu ostatnich kilku lat jakiekolwiek dotacje, a w szczególności dotacje unijne. Powszechnym zapisem w umowie o dofinansowanie jest bowiem wymóg uzyskania zgody organu na zmiany składu osobowego wspólników spółki będącej beneficjentem dotacji. W celu ograniczenia ryzyka ewentualnego zwrotu dotacji należy pamiętać o uprzednim zawiadomieniu organu o planowanych działaniach i uzyskaniu stosownej zgody.

Umowy kredytu oraz umowy leasingu przy sprzedaży udziałów w spółce z o.o.

Podobnie jak w przypadku uzyskanych dotacji, przed zbyciem udziałów analizy wymagają również umowy kredytu oraz umowy leasingu zawarte przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Umowy te bardzo często przewidują obowiązek poinformowania banku o zamierzonej transakcji. Niekiedy wymagana jest nawet zgoda banku na zbycie udziałów. Niezastosowanie się do obowiązków wynikających z umowy może skutkować wypowiedzeniem umowy przez bank, a w konsekwencji obowiązkiem natychmiastowej spłaty całej kwoty kredytu.

Umowy kredytu oraz umowy leasingu przy sprzedaży udziałów w spółce z o.o.

Odsprzedaż udziałów w spółce z o.o. a licencje, koncesje i inne decyzje administracyjne

Obowiązki związane ze zmianą składu osobowego wspólników spółki z o.o. mogą wynikać również z przepisów ustaw szczególnych, na podstawie których na rzecz spółki wydano określoną decyzję administracyjną. Warto zweryfikować, czy w związku z planowanym zbyciem udziałów spółka nie powinna wykonać jakichś obowiązków wobec organu, który przyznał jej określoną koncesję, licencję lub zezwolenie. Brak dokonania stosownego zawiadomienia we właściwym terminie może spowodować cofnięcie koncesji, zezwolenia czy licencji lub zmianę jej zakresu, co stanowi istotne ryzyko dla spółki, której działalność oparta jest właśnie na tej decyzji administracyjnej.

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. a podatek

Sytuacja odpłatnego zbycia udziałów powoduje powstanie obowiązków podatkowych dla obu stron transakcji.

Obowiązki zbywcy udziałów

Sprzedaż udziałów stanowi dla zbywającego przychód, który to będzie podlegał opodatkowaniu na gruncie ustawy o PIT jako przychód z kapitałów pieniężnych. Wspólnik sprzedający swoje udziały zapłaci wobec tego 19% podatku od wartości zbywanych udziałów. Warto również pamiętać o możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodu od podstawy opodatkowania. Będą to m. in. koszty wizyty u notariusza (przypominamy o wymogu zawarcia umowy sprzedaży z podpisami notarialnie poświadczonymi). Należy jednak pamiętać, że ten rodzaj przychodu nie łączy się z dochodami z działalności gospodarczej, stosunku pracy lub działalności wykonywanej osobiście i nie podlega wykazaniu w rozliczeniu rocznym tych dochodów. Przychód z kapitałów pieniężnych należy natomiast wykazać w rocznym zeznaniu PIT-38. Termin zarówno na złożenie zeznania jak i zapłatę podatku za rok ubiegły upływa 30 kwietnia roku następnego.

Należy jednak zadbać, żeby transakcja odbyła się w oparciu o ceny rynkowe. W innym przypadku Urząd Skarbowy ma prawo wezwać strony do zmiany wartości udziałów wskazanych w umowie sprzedaży. Z kolei jeśli cena znacznie odbiega od wartości rynkowej, organ sam określi wartość udziałów, opierając się na opinii biegłego. Warto już na początku zadbać o prawidłową wycenę wartości sprzedawanych udziałów - w innym przypadku narazimy się na dodatkowe koszty i wydłużymy proces transakcji.

Obowiązki nowego wspólnika

Na nabywcy udziałów również ciążą obowiązki podatkowe - tym razem jednak związane z PCC. Nowy wspólnik musi zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1% wartości rynkowej udziałów. Tę kwotę nabywca udziałów powinien wpłacić do Urzędu Skarbowego w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy sprzedaży udziałów i jednocześnie złożyć deklarację PCC-3 w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podatek VAT

W związku z transakcją sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, może pojawić się jeszcze jeden obowiązek podatkowy - zapłata podatku VAT. Ten obowiązek powstanie jednak tylko w trzech sytuacjach, a konkretnie gdy:

  1. posiadacz udziałów uczestniczy w zarządzaniu spółką,

  2. posiadanie udziałów stanowi bezpośrednie, stałe i konieczne rozszerzenie prowadzenia działalności gospodarczej,

  3. sprzedaż odbywa się w ramach prowadzonej działalności maklerskiej lub brokerskiej.

W pozostałych przypadkach sprzedaż udziałów lub akcji nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zapraszamy do kontaktu!

Proces sprzedaży zarówno wszystkich jak i części udziałów w spółce to niezwykle skomplikowana transakcja często o wielomilionowej wartości. Popełnione podczas transakcji błędy mogą mieć dotkliwe konsekwencje, dlatego tak istotne jest aby na każdym etapie korzystać z wsparcia doświadczonych prawników, którzy wyjaśnią wszelkie wątpliwości i przeprowadzą przez poszczególne etapy transakcji. Zapraszamy do kontaktu z doświadczonymi prawnikami z Kancelarii PragmatIQ , którzy swoją wiedzą i doświadczeniem wspierali wielu sprzedających i inwestorów w transakcjach sprzedaży udziałów w sp. z o.o.

 

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o.

 


Kacper Ziniak
Kacper Ziniak
Radca prawny

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz samodzielnie określić warunki przechowywania lub dostępu plików cookie w Twojej przeglądarce.