Różne rodzaje programów motywacyjnych dla pracowników i kadry zarządzającej w zależności od formy prawnej prowadzonej spółki.
W niniejszym artykule wskazujemy różne formy, które programy motywacyjne mogą przybrać, w zależności od zamierzeń właścicieli oraz formy prawnej prowadzonego biznesu.
Programy motywacyjne dla kluczowych osób są niezbędnym narzędziem w zarządzaniu zasobami ludzkimi w każdej firmie. Ich celem jest nie tylko zwiększenie zaangażowania i lojalności pracowników, ale także poprawa wyników finansowych i długoterminowy rozwój firmy. Atrakcyjny program motywacyjny ma pozytywny wpływ na pozycję firmy na rynku pracy, dzięki czemu łatwiej jest znaleźć profesjonalistów w danej dziedzinie, którzy zasilą grono pracowników firmy.
Premie od zysku
Programy motywacyjne w firmie mogą opierać się zarówno na zasadach określonych w umowach ze współpracownikami jak również na tworzeniu programów, w których współpracownicy mają szansę uczestniczyć w kapitale spółki.
Premie od zysku to jedna z najprostszych form motywowania pracowników. Polega na przyznawaniu dodatkowych wynagrodzeń w zależności od wyników finansowych firmy. System ten motywuje pracowników do zwiększenia efektywności i wspólnej pracy na rzecz poprawy kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Uregulowanie systemu premiowego może przybierać różne formy, w zależności od podstawy prawnej współpracy, tj. czy jest to kontrakt menadżerski, umowa o współpracy czy umowa o pracę.
Premie mogą być wypłacane w różnych formach, takich jak jednorazowe bonusy, regularne premie kwartalne lub roczne. Ważne jest, aby kryteria przyznawania premii były jasno określone i transparentne, co zwiększa zaufanie pracowników do firmy oraz ich zaangażowanie.
Uczestnictwo w wartości firmy
Inną formą umownego uregulowania programu motywacyjnego jest zagwarantowanie w umowie dodatkowej premii zależnej od wartości firmy, w przypadku jej sprzedaży. Taki system motywacyjny może być niezwykle atrakcyjny dla członków zarządu, który poprzez codzienne zaangażowanie działają na rzecz wzrostu wartości spółki. Dzięki wprowadzeniu dodatkowej premii, która będzie wypłacona w przypadku sprzedaży firmy, członkowie zarządu mają poczucie, że poprzez swoją działalność na rzecz spółki przyczyniają się do zwiększenia jej potencjału sprzedażowego na rzecz inwestorów, co będzie przekładało się na dodatkową premię przy doprowadzeniu do transakcji sprzedaży firmy.
Przyznanie ogółu praw i obowiązków w spółkach osobowych
Jedną z głównych motywacji właścicieli jest doprowadzenie do związania kluczowych współpracowników z firmą. Powszechnie przyjmuje się, że takie rozwiązanie możliwe jest do wdrożenia w spółkach kapitałowych, np. w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółce akcyjnej.
Istnieje jednak możliwość zaproponowania kluczowemu pracownikowi lub współpracownikowi przystąpienia do spółki osobowej, np. spółki komandytowej. Wdrożenie takiego programu powinno być każdorazowo poprzedzone analizą umowy spółki oraz założeń biznesowych, które mają zostać osiągnięte, w taki sposób, aby przystąpienie nowego wspólnika było bezpieczne dla dotychczasowych wspólników spółki, a jednocześnie stanowiło realną korzyść dla nowego wspólnika.
ESOP w spółkach kapitałowych
Więcej możliwości motywowania pracowników i kadry zarządzającej dają spółki kapitałowe (spółka z o.o., prosta spółka akcyjna i spółka akcyjna). Struktura tych spółek umożliwia bowiem wdrożenie programu motywacyjnego ESOP (Employee Stock Option Plan). Wdrożenie programu ESOP możliwe jest również w spółce komandytowo-akcyjnej będącej spółką osobową z uwagi na występujący w tej spółce kapitał zakładowy i dwa rodzaje wspólników (komplementariusze posiadający ogół praw i obowiązków i akcjonariusze posiadający akcje w kapitale zakładowym).
Celem programu motywacyjnego ESOP jest włączenie do grona właścicieli biznesu kluczowych pracowników i kadry menadżerskiej. Na określonych warunkach osoby te mogą otrzymać za swoją pracę i wkład w rozwój firmy prawo do nabycia udziałów bądź akcji w spółce swojego pracodawcy. Są to tzw. opcje na udziały albo opcje na akcje. O tym, czym jest ESOP i jakie są jego najważniejsze elementy przeczytasz w naszym artykule ESOP – najważniejsze elementy.
Regulamin ESOP
Wdrożenie programu ESOP zasadniczo wiąże się z koniecznością wprowadzenia regulaminu ESOP, który szczegółowo będzie określał zasady działania programu. Pierwszym istotnym elementem, który powinien zostać ujęty w tym regulaminie jest wskazanie puli akcji lub udziałów, które mają zostać rozdysponowane pomiędzy osoby objęte programem. Z regulaminu powinno również wynikać kto jest objęty programem, ewentualnie jakie są warunki dołączenia do programu w przyszłości. Kryteria przystąpienia do programu są zazwyczaj ustalane przez władze spółki pracodawcy, najczęściej jednak zakwalifikowanie do udziału w programie motywacyjnym zależy od stażu pracy i funkcji danej osoby w organizacji pracodawcy.
Istotną kwestią, która również powinna zostać ujęta w regulaminie są warunki, na jakich pracownik lub członek kadry zarządzającej otrzymuje prawo do objęcia udziałów lub akcji w spółce pracodawcy. Możliwe jest przyznanie danej osobie od razu całej puli akcji lub udziałów albo wprowadzenie mechanizmu, w ramach którego akcje lub udziały są przyznawane stopniowo, jest to tzw. vesting. Obejmowanie kolejnych partii udziałów lub akcji może być uzależnione od upływu czasu lub od realizacji przez pracownika objętego programem wyznaczonych celów biznesowych. Więcej na temat vestingu przeczytasz w naszym artykule Czym jest vesting i jak go wykorzystać, planując sukcesję?
Umowa przystąpienia do programu ESOP
Kolejnym istotnym dokumentem związanym z wprowadzeniem ESOP w spółce jest umowa przystąpienia do programu ESOP. Umowa ta jest zawierana przez spółkę z osobą, która ma zostać objęta programem. Najczęściej w treści umowy wskazuje się liczbę akcji bądź udziałów, które może objąć dana osoba. W umowie mogą się również znaleźć szczegółowe postanowienia dot. obejmowanych akcji bądź udziałów takie jak np. zakaz zbywania objętych akcji bądź udziałów przez określony czas tzw. lock-up, prawo pierwszeństwa nabycia zbywanych udziałów bądź akcji ustanowione na rzecz pozostałych wspólników czy też postanowienie umożliwiające wykup objętych akcji bądź udziałów w określonych w umowie przypadkach. Więcej o tym jakie elementy powinna zawierać umowa przystąpienia do programu ESOP znajdziesz w naszym artykule: Najważniejsze elementy ESOP
Inne formy przekazania udziałów i akcji
Przekazanie udziałów bądź akcji wybranym pracownikom czy członkom kadry zarządzającej nie musi następować wyłącznie w ramach programu motywacyjnego ESOP. Możliwe jest bowiem bezpłatne przekazanie udziałów bądź akcji w ramach nagrody czy też jako premia za osiągnięcie określonych celów biznesowych. Inną możliwością jest z kolei sprzedaż udziałów bądź akcji po preferencyjnej cenie niższej niż cena rynkowa. Rozwiązaniem wartym rozważenia jest przyznanie pracownikom udziałów bądź akcji fantomowych. O tym, czym są udziały fantomowe przeczytasz w naszym artykule Co to są udziały fantomowe i jak je wykorzystać, planując sukcesję?
Sposób przekazania udziałów bądź akcji zależy w dużej mierze od założeń biznesowych władz spółki i rozmiarów prowadzonego biznesu. Decydując się na przyznanie udziałów bądź akcji nie można zapominać o analizie skutków podatkowych planowanych działań. Pozwoli to uniknąć ewentualnych negatywnych konsekwencji w tym zakresie.
Jeśli zastanawiasz się nad wdrożeniem programu motywacyjnego dla pracowników lub kadry zarządzającej w Twojej spółce, skontaktuj się z naszymi doradcami, którzy pomogą wybrać Ci najlepsze rozwiązanie i kompleksowo przeprowadzą cały proces.
Michał Walczak
Paulina Bąk