25/07/2022

Celem sukcesji biznesu jest zapewnienie ciągłości stworzonej firmy w rękach następców. Z tego też względu sukcesja biznesu powinna być precyzyjnie zaplanowana. Istotnym elementem planowania sukcesji w spółce z o.o. jest ustalenie momentu, w którym udziały zostaną przekazane następcom oraz formy w jakiej to przekazanie nastąpi.

Darowizna udziałów

Przekazanie udziałów i prawa do decydowania o losach firmy następcom może nastąpić za życia właściciela biznesu albo dopiero po jego śmierci. Jednym z najpopularniejszych sposobów przekazania udziałów za życia właściciela biznesu w ramach najbliższych mu osób jest zawarcie umowy darowizny. Stronami umowy darowizny są darczyńca (właściciel udziałów) i obdarowany (następca). Umowa darowizny powinna zostać sporządzona co najmniej w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, co oznacza, że zarówno właściciel biznesu, jak i jego przyszli następcy będą musieli udać się do notariusza.

Przed wizytą u notariusza warto starannie przeanalizować umowę spółki z o. o., której udziały mają być darowane. Może się bowiem okazać, że znajdziemy tam dodatkowe wymogi, których spełnienie będzie konieczne dla skuteczności planowanej darowizny. Często w umowach spółek z o.o. zawarte są zapisy, zgodnie z którymi konieczne jest uzyskanie zgody zarządu albo zgromadzenia wspólników na zbycie udziałów, w tym również na nieodpłatne zbycie w formie darowizny. W takim przypadku przed zawarciem umowy darowizny należy uzyskać zgodę spółki, której udziela zarząd albo zgodę zgromadzenia wspólników wyrażoną w formie uchwały.

Umowa spółki z o.o. może również przewidywać, że w przypadku przekazania udziałów osobom spoza grona wspólników pozostałym wspólnikom przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia tych udziałów. Prawo pierwszeństwa daje uprawnionym wspólnikom możliwość nabycia udziałów, które mają zostać darowane przed następcą wybranym przez właściciela biznesu. W takim przypadku, jeśli pozostali wspólnicy spółki z o.o. wyrażają zgodę na planowaną darowiznę i nie zamierzają korzystać z przysługującego im prawa pierwszeństwa, warto uzyskać od każdego ze wspólników oświadczenie o rezygnacji z przysługującego im prawa pierwszeństwa. Pozwoli to w przyszłości uniknąć wątpliwości co do skuteczności dokonanej darowizny udziałów.

Kolejne ważne kwestie dotyczą istnienia wspólności majątkowej małżeńskiej zarówno po stronie darczyńcy, jak i obdarowanego. Jeśli chodzi o darczyńcę to kluczowe znaczenie ma fakt, czy udziały, które mają zostać darowane wchodzą w skład majątku wspólnego darczyńcy i jego małżonka. Jeśli bowiem udziały wchodzą w skład majątku wspólnego, darowizna powinna się odbywać za zgodą małżonka. Możliwe jest również późniejsze potwierdzenie umowy darowizny przez małżonka darczyńcy. W innym wypadku umowa darowizny nie będzie skuteczna i nie dojdzie do nabycia udziałów przez obdarowanego. Więcej na ten temat przeczytasz w naszym artykule na portalu doradzamy.to Czy można darować udziały bez zgody współmałżonka? 

W przypadku natomiast obdarowanego pozostającego w związku małżeńskim, w którym panuje wspólność majątkowa, zasadą jest, że udziały przekazane w darowiźnie stanowią majątek osobisty obdarowanego. W praktyce oznacza to, że małżonkowi obdarowanego nie przysługują żadne prawa do darowanych udziałów. Jeśli jednak darczyńca chce, by udziały trafiły do majątku wspólnego małżonków, okoliczność tę należy wyraźnie zaznaczyć w treści umowy darowizny. W przeciwnym wypadku udziały trafią do majątku osobistego obdarowanego. Więcej na ten temat przeczytasz w naszym artykule na portalu zmianawarty.pl Jak darować córce, a nie zięciowi? Po zawarciu umowy darowizny udziałów należy pamiętać, żeby poinformować o tym fakcie spółkę. Dopóki bowiem spółka nie otrzyma informacji o dokonanej darowiźnie zarząd spółki z o.o. nie będzie mógł zaktualizować księgi udziałów i wskazać danych nowego wspólnika (obdarowanego).

grafika_akapity.png


Zabezpiecz swoją firmę i bliskich. Sprawdź nasz praktyczny przewodnik po sukcesji w prywatnej firmie!

 



Testament

Jeśli przekazanie udziałów następcy ma nastąpić po śmierci właściciela biznesu, warto rozważyć zapisanie udziałów następcy w testamencie. Udziały podlegają bowiem dziedziczeniu tak, jak każdy inny składnik majątku. O powodach, dla których warto sporządzić testament przeczytasz w naszym artykule Czy lepiej sporządzić testament, czy zdać się na dziedziczenie ustawowe?  W sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawia po sobie testamentu, dziedziczenie jego majątku następuje na zasadach określonych w kodeksie cywilnym. W takim przypadku spadkobiercy dziedziczą po spadkodawcy nie konkretne składniki majątkowe, lecz majątek wchodzący w skład spadku jako całość. Na skutek dziedziczenia ustawowego udziały mogą stać się zatem współwłasnością kilku spadkobierców. Przy takim stanie rzeczy, nawet najmniejszy konflikt pomiędzy współwłaścicielami udziałów może doprowadzić do sparaliżowania funkcjonowania spółki.  Aby spadkobiercy mogli stać się samodzielnymi właścicielami określonych składników wchodzących w skład majątku spadkowego konieczne jest dokonanie działu spadku.

Zapisanie udziałów w testamencie konkretnemu następcy pozwala uniknąć opisanych powyżej komplikacji związanych ze współwłasnością udziałów. W takim przypadku sporządzony testament powinien zawierać zapis, czyli wskazanie wprost następcy, któremu przypadną udziały w spółce z o.o. Zapis testamentowy może być zwykły lub windykacyjny.

W przypadku zapisu zwykłego właścicielem udziałów po śmierci spadkodawcy stają się jego spadkobiercy, a wskazany w testamencie następca może żądać jedynie, by spadkobiercy wykonali wynikający z testamentu zapis zwykły i przenieśli na niego własność udziałów. Zapis windykacyjny powoduje natomiast, że wskazany w testamencie następca staje się właścicielem udziałów automatycznie z momentem śmierci spadkodawcy. Testament zawierający zapis windykacyjny powinien zostać sporządzony przed notariuszem. Chcąc mieć zatem pewność, że udziały trafią do wybranego następcy warto udać się do notariusza w celu sporządzenia testamentu zawierającego zapis windykacyjny. Więcej na temat zapisania konkretnych składników majątku w testamencie przeczytasz w naszym artykule Zapisanie konkretnego składnika majątku w testamencie – na co zwrócić uwagę?

Przed sporządzeniem testamentu i zapisaniem udziałów następcy należy przeanalizować umowę spółki z o.o. Mogą się tam bowiem znaleźć postanowienia ograniczające lub wyłączające wstąpienie do spółki spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika. W takim jednak przypadku w umowie spółki powinny zostać określone zasady spłaty spadkobierców zmarłego wspólnika niewstępujących do spółki.

Co również istotne, jeśli udziały, które mają być przekazane następcy, wchodzą w skład majątku wspólnego spadkodawcy i jego małżonka, to zapisanie udziałów konkretnemu następcy nie wyeliminuje współwłasności udziałów. W takim przypadku przekazane udziały będą stanowiły współwłasność następcy i żyjącego małżonka.

Jeśli dojdzie do wstąpienia wybranego przez spadkodawcę następcy do spółki, to należy o tym fakcie poinformować spółkę. Informując spółkę o wejściu w miejsce zmarłego wspólnika następca powinien przekazać dowód potwierdzający przejście własności udziałów. Dowodem tym może być sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza. Więcej na ten temat przeczytasz w naszym artykule Jak wykazać, że jest się spadkobiercą? 

Analogicznie, jak w przypadku darowizny, dopóki spółka nie otrzyma informacji o wstąpieniu następcy do spółki zarząd spółki z o.o. nie będzie mógł zaktualizować księgi udziałów i wskazać danych następcy, jako nowego wspólnika.

Więcej na temat sukcesji w spółce z o.o. przeczytasz w naszym artykule Sukcesja w spółce z o.o. – jak skutecznie przekazać firmę następcom? 

Podatkowe skutki dziedziczenia i darowizny udziałów

Zasadniczo nabycie udziałów na podstawie darowizny lub w ramach dziedziczenia podlega podatkowi od spadków i darowizn. Przepisy przewidują jednak zwolnienie z uiszczania tego podatku dla najbliższych darczyńcy lub spadkodawcy. Zgodnie z przepisami podatku nie muszą płacić: małżonek, zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), rodzeństwo, ojczym, macocha oraz pasierb. Więcej na temat zwolnienia członków rodziny z podatku od spadków i darowizn przeczytasz w naszym artykule Którzy członkowie rodziny mogą być zwolnieni z zapłaty podatku od spadków i darowizn? 

Całkowite zwolnienie z podatku w przypadku tzw. zerowej grupy podatkowej nastąpi wyłącznie po spełnieniu określonych wymogów wskazanych w przepisach. Jednym z tych wymogów jest złożenie w urzędzie skarbowym zgłoszenia o nabyciu udziałów. O tym, w jaki sposób złożyć zgłoszenie do urzędu skarbowego przeczytasz w naszych artykułach SD-Z2 – jak wypełnić prawidłowo?  oraz Dziedziczenie udziałów i deklaracja SD-Z2 – jakie daty wpisać? 

Więcej na temat pozostałych skutków podatkowych związanych z darowizną i dziedziczeniem udziałów przeczytasz w naszych artykułach Czy otrzymanie spadku lub darowizny podlega opodatkowaniu PIT?  oraz Czy spadek lub darowizna podlega opodatkowaniu VAT lub PCC?

Rozważasz przeprowadzenie sukcesji swojego biznesu? Zastanawiasz się jak odpowiednio przekazać udziały w sp. z o. o. następcom? Zapraszamy do kontaktu  z doświadczonymi doradcami z Kancelarii PragmatIQ, którzy wyjaśnią wszelkie kwestie związane z sukcesją Twojej firmy, a także kompleksowo przeprowadzą cały proces przekazania następcom udziałów w spółce z o. o. Zapraszamy również do zapoznania się z naszą ofertą.

Krzysztof Binkowski

Paulina Bąk


Paulina Bąk
Paulina Bąk
Radca prawny

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz samodzielnie określić warunki przechowywania lub dostępu plików cookie w Twojej przeglądarce.