Czy pożyczka od wspólnika to dobry sposób na dokapitalizowanie spółki?

Do najczęściej wybieranych form dokapitalizowania spółki z o.o. zalicza się podwyższenie kapitału zakładowego spółki, nałożenie na wspólników obowiązku dopłat oraz zawarcie przez spółkę umowy pożyczki. Po rozważeniu wszystkich okoliczności często okazuje się, że najkorzystniejszym (zarówno prawnie, jak i podatkowo) rozwiązaniem jest udzielenie spółce pożyczki przez wspólnika spółki.

W jakiej formie zawrzeć umowę pożyczki?

Każda umowa pożyczki na kwotę wyższą niż tysiąc złotych powinna zostać zawarta w tzw. formie dokumentowej. Oznacza to, że strony umowy pożyczki powinny złożyć oświadczenia o zawarciu takiej umowy w dokumencie rozumianym jako każdy nośnik informacji, który umożliwia ustalenie tożsamości osoby składającej oświadczenie. Wystarczająca zatem będzie forma wiadomości e-mail albo SMS, chociaż nadal najpopularniejszą formą zawierania umowy pożyczki pozostaje tradycyjna forma pisemna.

Niezachowanie formy dokumentowej nie spowoduje, że taka umowa pożyczki będzie nieważna. Może się to jednak wiązać z istotnym komplikacjami w przypadku sporu sądowego, w szczególności może doprowadzić do trudności z wykazaniem, że taka pożyczka została udzielona, w jakim terminie miała zostać zwrócona oraz na jakie odsetki się strony umówiły. Dlatego rekomenduje się, aby tego rodzaju umowa została zawarta przynajmniej w formie dokumentowej, a najlepiej w formie pisemnej lub zrównanej z nią formie elektronicznej.

W przypadku spółki z o.o. należy pamiętać, że od opisanych powyżej ogólnych zasad istnieją dwa wyjątki. Po pierwsze, jeżeli umowa pożyczki zawierana jest pomiędzy spółką a jedynym jej wspólnikiem, który jednocześnie pełni funkcję jedynego członka zarządu, wówczas zawarcie umowy pożyczki wymaga formy aktu notarialnego. Po drugie, jeżeli wszystkie udziały spółki przysługują jedynemu wspólnikowi, to umowa pożyczki zawarta pomiędzy takim wspólnikiem a spółką wymagać będzie zachowania formy pisemnej – w tym przypadku pod rygorem jej nieważności.

Wykorzystaj 100% możliwości jakie daje spółka z o.o. Sprawdź nasze książki, w których znajdziesz niemal 1000 pytań i odpowiedzi na temat spółki z o.o.!

O czym należy pamiętać zawierając umowę pożyczki?

Zawierając umowę pożyczki ze spółką z o.o. należy zawsze przeanalizować, czy zawarcie umowy pożyczki (z osobą trzecią albo ze wspólnikiem spółki) nie zostało ograniczone w umowie spółki, chociażby poprzez wprowadzenie wymogu uzyskania zgody określonego organu spółki (np. zgromadzenia wspólników albo rady nadzorczej) na jej zawarcie. Co ważne, zgoda zgromadzenia wspólników będzie zawsze wymagana, a jej brak będzie powodował nieważność zawartej umowy pożyczki, jeżeli wspólnik, z którym spółka zawiera umowę, będzie jednocześnie członkiem jej zarządu, członkiem rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem lub likwidatorem.

Kolejnym ważnym elementem umowy pożyczki, który może mieć wpływ na ważność takiej umowy jest prawidłowa reprezentacja spółki z o.o. Spółka z o.o. przy zawarciu każdej umowy, a więc także przy zawarciu umowy pożyczki, jeżeli ma to miejsce pomiędzy spółką z o.o. a członkiem jej zarządu, musi być reprezentowana przez pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników lub przez radę nadzorczą. Co ważne, zasada ta obowiązuje także w sytuacji, gdy w spółce jest więcej niż jeden członek zarządu lub prokurent i umowę teoretycznie może podpisać inny członek zarządu lub prokurent. Taka umowa zawarta przez prokurenta lub innego członka zarządu będzie nieważna. W przypadku reprezentowania spółki przez radę nadzorczą umowa spółki musi zostać podpisana przez wszystkich członków rady nadzorczej, chyba że rada nadzorcza podejmie wcześniej uchwałę upoważniającą jednego ze swych członków do zawarcia umowy.

Pożyczka czy podwyższenie kapitału zakładowego?

Udzielenie spółce z o.o. pożyczki jest zdecydowania prostsze i szybsze niż podwyższenie kapitału zakładowego spółki. Umowa pożyczki może zostać zawarta w formie pisemnej, nie wymaga więc wizyty u notariusza i ponoszenia kosztów aktu notarialnego jak to ma miejsce w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego spółki. Pożyczka ma zwrotny charakter, a więc wspólnik, który jej udzielił może się spodziewać, że pożyczone pieniądze do niego wrócą z odsetkami, które będą stanowiły jego zysk. Tymczasem wycofanie środków wniesionych do spółki w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego jest zdecydowanie bardziej skomplikowane, gdyż wymaga przeprowadzenia procedury umorzenia udziałów, a ponadto muszą się na to zgodzić większościowi wspólnicy spółki.

Zarówno pożyczka, jak i podwyższenie kapitału zakładowego, ma dobrowolny charakter. Nieudzielenie spółce pożyczki nie wiąże się z żadnymi negatywnymi konsekwencjami dla wspólnika, poza utratą zysku z odsetek od udzielonej pożyczki. Dużo gorsze są konsekwencje nieuczestniczenia w podwyższeniu kapitału zakładowego. W sytuacji, gdy uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego zostanie podjęta i część wspólników albo nowi wspólnicy obejmą udziały, wówczas zmniejszy się udział w kapitale zakładowym wspólnika, który nie uczestniczy w podwyższeniu kapitału zakładowego. Takie zmniejszenie udziału w kapitale zakładowym spółki przekłada się na mniejszy udział w dywidendzie wypłacanej przez spółkę oraz mniejszą liczbę głosów na zgromadzeniach wspólników spółki.  

Pożyczka czy dopłaty?

Spółka z o.o. może zostać dokapitalizowania także poprzez dopłaty wniesione przez wspólników do spółki. W przeciwieństwie do pożyczki i podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o. ta forma dokapitalizowania spółki jest zastrzeżona wyłącznie dla jej wspólników. Jest ona jednak również nieco bardziej skomplikowana i czasochłonna niż udzielenie spółce pożyczki. Przede wszystkim możliwość wniesienia dopłat musi być przewidziana w umowie spółki, a ponadto musi zostać podjęta uchwała wspólników zobowiązująca wspólników do wniesienia dopłat, określająca ich wysokość i termin wniesienia.

W przeciwieństwie do pożyczki i podwyższenia kapitału zakładowego w pewnych sytuacjach wspólnicy mogą zostać zmuszeni do dokapitalizowania spółki poprzez wniesienie dopłat. Taka sytuacja może dotyczyć tzw. wspólników mniejszościowych, jeżeli w umowie spółki z o.o. nie znajdą się zapisy, które umożliwią im zablokowanie podjęcia uchwały o wniesieniu dopłat.  

Dopłaty – podobnie jak pożyczka – mają charakter zwrotny. Jednak w przeciwieństwie do pożyczki, w przypadku dopłat w k.s.h. uregulowane zostały warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby możliwe było zwrócenie wspólnikom wniesionych przez nich dopłat. Aby nie musieć tych zasad przestrzegać, warto pamiętać o dodaniu do umowy spółki z o.o. zapisu o wyłączeniu stosowania art. 179 k.s.h.

Zwolnienie z PCC

Podczas gdy, co do zasady, zawarcie umowy pożyczki jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych, pożyczki udzielone spółce z o.o. przez jej wspólników podlegają zwolnieniu z podatku PCC. To kolejna z okoliczności decydujących o tym, że zawarcie takiej umowy może zostać uznane za najkorzystniejszą dla danej spółki formę jej dokapitalizowania.

Podatek dochodowy

Udzielona kwota pożyczki nie stanowi przychodu po stronie spółki, ani też nie stanowi dla wspólnika (pożyczkodawcy) kosztu uzyskania przychodu. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku odsetek od udzielonej pożyczki – ich otrzymanie stanowić będzie przychód pożyczkodawcy i odpowiednio koszt uzyskania przychodu dla pożyczkobiorcy.

Co istotne, odsetki od udzielonej pożyczki staną się przychodem (i odpowiednio kosztem uzyskania przychodu) dopiero w momencie ich zapłaty przez spółkę. Wyjątek stanowi sytuacja, w której zgodnie z umową pożyczki nieuiszczone odsetki mogą zostać skapitalizowane. Takie skapitalizowane odsetki, mimo że nie zostaną wypłacone pożyczkodawcy, będą stanowić jego przychód już w dacie kapitalizacji.

Co z podatkiem VAT?

Nawet jeżeli zarówno spółka z o.o., jak i wspólnik tej spółki udzielający jej pożyczki, są podatnikami VAT, to taka czynność korzysta ze zwolnienia przedmiotowego z tego podatku. Jest to kolejny argument za tym, że pożyczka od wspólnika to dobry sposób na dokapitalizowanie spółki z o.o.

Jak ustalić oprocentowanie?

Co do zasady, to od decyzji stron umowy pożyczki uzależnione jest to, czy będzie ona oprocentowana. Warto jednak pamiętać, że brak oprocentowania pożyczki zostanie potraktowany przez urząd skarbowy jako otrzymanie przez spółkę nieodpłatnego świadczenia, co skutkować będzie obowiązkiem zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych. Aby tego uniknąć, warto wprowadzić do umowy pożyczki zawieranej przez spółkę z o.o. ze wspólnikiem przynajmniej minimalne oprocentowanie rynkowe.

Udzielenie przez wspólnika pożyczki spółce z o.o. jest dobrym i stosunkowo prostym sposobem na dokapitalizowanie spółki. Przed jej udzieleniem trzeba jednak zbadać, czy i jakie istnieją ustawowe lub umowne ograniczenia jej udzielenia, a także jakie będą jej skutki podatkowe. W związku z tym przed udzieleniem spółce pożyczki warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej i podatkowej.

Jakub Idziak