Czy można zlikwidować spółkę z o.o. z długami?

W toku przeprowadzanej likwidacji nierzadko okazuje się, że cały spieniężony majątek likwidowanej spółki z o.o. nie wystarcza na spłatę jej zobowiązań. Czy w takim przypadku można zakończyć likwidację i wykreślić taką spółkę z rejestru przedsiębiorców KRS? Co wówczas dzieje się z jej zobowiązaniami? Odpowiedzi znajdziesz w naszym artykule!

Czynności likwidacyjne

Jeżeli likwidowana spółka ma długi, to co do zasady w toku przeprowadzanych czynności likwidacyjnych powinny one zostać spłacone. Wypełnienie zobowiązań stanowi bowiem jeden z obowiązków spoczywających na likwidatorach spółki z o.o. Do pozostałych należą: zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności i upłynnienie majątku spółki. Więcej na temat procedury likwidacji spółki z o.o. można dowiedzieć się z artykułu Jak przebiega likwidacja spółki z o.o.? 

Obowiązek ogłoszenia o likwidacji

W toku likwidacji likwidatorzy powinni ogłosić o rozwiązaniu spółki i otwarciu jej likwidacji, wzywając jednocześnie wierzycieli spółki do zgłaszania swoich wierzytelności spółce. Ogłoszenie powinno zostać zamieszczone w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. W terminie 3 miesięcy od daty jego dokonania wierzyciele mają możliwość zgłaszania swoich wierzytelności celem ich spłaty albo dokonania odpowiedniego zabezpieczenia tej spłaty w przyszłości.

Jeżeli jakiś wierzyciel, o którym spółka ma wiedzę, nie zgłosi przysługującej mu wierzytelności w opisanym trybie, sumę potrzebną do jego zaspokojenia albo zabezpieczenia należy złożyć do depozytu sądowego. Tak samo należy postąpić, jeżeli wierzytelność nie jest jeszcze wymagalna oraz gdy istnieje spór co do jej istnienia bądź wysokości.

Pomimo że co do zasady termin na zgłoszenie wierzytelności spółce wynosi 3 miesiące od dnia ogłoszenia o otwarciu likwidacji, to uchybienie temu terminowi nie przekreśla definitywnie możliwości odzyskania wierzytelności od spółki. Wierzyciele spółki z o.o., którzy nie zgłosili swoich roszczeń we właściwym terminie ani nie byli spółce znani, mogą bowiem żądać zaspokojenia swoich należności z majątku spółki jeszcze niepodzielonego. Dlatego też podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji zawierającego wezwanie wierzycieli.

Długi większe niż majątek

Pomimo prawidłowego i terminowego zgłoszenia wierzytelności spółce i pomimo właściwego przeprowadzenia czynności likwidacyjnych, może się okazać, że spieniężony majątek spółki nie wystarcza na spłatę jej zobowiązań albo odpowiednie ich zabezpieczenie. Kodeks spółek handlowych nie reguluje takiej sytuacji, stąd nierzadko pojawiają się wątpliwości co do możliwości wykreślenia takiej zadłużonej spółki z rejestru przedsiębiorców KRS. Wykreśleniu podmiotu z KRS często sprzeciwiają się zgłaszający się w toku likwidacji wierzyciele, którzy przystępują jako uczestnicy do postępowania rejestrowego i z uwagi na brak ich spłaty przez likwidowaną spółkę żądają oddalenia wniosku o jej wykreślenie z rejestru.

Żądanie takie nie powinno jednak zostać uwzględnione. W orzeczeniu z dnia 5 grudnia 2003 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt IV CK 256/02 Sąd Najwyższy przesądził, że możliwe jest wykreślenie z rejestru spółki z o.o., jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to nie zostaną wypełnione wszystkie zobowiązania ciążące na tej spółce. Fakt, że spółka z o.o., której działalność ma zostać zakończona, ma długi, nie może stanowić przeszkody do jej wykreślenia z rejestru przedsiębiorców jako podmiotu niezdolnego już do działania. W szczególności nie jest taką przeszkodą przepis, który nakazuje likwidatorom wypełnić w toku likwidacji zobowiązania spółki. Przepis ten należy bowiem rozumieć w taki sposób, że długi spółki powinny zostać spłacone w zakresie, w jakim spieniężony majątek spółki na to pozwala.

Należy jednak pamiętać, że sąd ma prawo odmówić wykreślenia z rejestru spółki, z której sprawozdania likwidacyjnego wynika, że posiada ona jeszcze jakiś majątek. To zatem brak majątku (a nie brak długów) jest warunkiem zakończenia likwidacji i wykreślenia spółki z KRS.

Zastanawiasz się nad przekształceniem firmy w spółkę z o.o.? Sprawdź nasze książki, z których dowiesz się krok po kroku jak poprawnie przekształcić firmę w spółkę z o.o.!

Postępowania sądowe w toku

Kodeks spółek handlowych nie reguluje również przypadku wykreślenia spółki z o.o. z rejestru przedsiębiorców KRS w sytuacji, gdy spółka ta jest stroną toczących się postępowań sądowych, administracyjnych czy egzekucyjnych. Wiele sądów rejestrowych ma wątpliwości, czy możliwe jest wówczas przyjęcie, że – mimo trwających postępowań – zakończono czynności likwidacyjne, a zatem czy rozwiązanie spółki i jej wykreślenie z KRS jest możliwe. Naszym zdaniem niesłusznie.

Warto przypomnieć, że zakończenie procedury likwidacji spółki z o.o. następuje w momencie skutecznego dokonania podziału majątku tej spółki, a zatem ma miejsce w dniu, w którym przekazany został na rzecz jednego ze wspólników ostatni składnik majątku spółki w ramach podziału sumy likwidacyjnej. To zakończenie tej czynności i wykazanie w sprawozdaniu likwidacyjnym, że spółka nie posiada majątku jest warunkiem zakończenia likwidacji i wykreślenia spółki z rejestru. Gdyby uznać, że dla wykreślenia likwidowanej spółki z o.o. z KRS potrzebne jest zakończenie wszystkich toczących się z jej udziałem postępowań sądowych, łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której niezaspokojeni wierzyciele, mogliby opóźniać wykreślenie spółki z KRS, wszczynając kolejne postępowania przed sądem. Dopuszczenie takiego rozwiązania doprowadziłoby do sytuacji, w której wierzyciele byliby w stanie wymusić dalsze istnienie podmiotu, który nie prowadzi już działalności gospodarczej.

Niektóre sądy rejestrowe przyjmują jednak odmienne stanowisko uznając, że wykreślenie spółki, będącej stroną toczących się postępowań sądowych, z rejestru nie jest dopuszczalne nawet po uprzednim wpłaceniu kwot potrzebnych do zaspokojenia dochodzonych roszczeń do depozytu sądowego. Sądy te, odmawiając rozwiązania spółki na tym etapie, argumentują, że po wykreśleniu spółki z o.o. z rejestru spółka utraci podmiotowość prawną i możność dysponowania zabezpieczonym majątkiem, dopatrując się w tym potencjalnego naruszenia interesu wierzycieli.

Powód czy pozwany?

Niektórzy przyjmują, że możliwość wykreślenia spółki, która jest stroną toczącego się postępowania sądowego, z rejestru przedsiębiorców KRS zależy od tego, jaka jest rola spółki w tym postępowaniu. Wynika to przede wszystkim z tego, że spółka działająca po stronie powodowej, która dochodzi jakiegoś roszczenia od przeciwnika procesowego, czyni to w oparciu o przeświadczenie, że przysługuje jej określona przedmiotem tej sprawy wierzytelność. Ta z kolei stanowi składnik majątku spółki, którego istnienie uniemożliwia zakończenie czynności likwidacyjnych.

W tym przypadku rzeczywiście konieczne byłoby najpierw prawomocne zakończenie postępowania zanim likwidator złoży wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. Posiadanie przez spółkę majątku jest bowiem przeszkodą do ostatecznego zakończenia jej bytu prawnego. Istnieje jednak prostszy i szybszy sposób, dzięki któremu nie będzie konieczne oczekiwanie aż proces prawomocnie się zakończy. Możliwe jest dokonanie cesji tej przysługującej spółce wierzytelności na jednego ze wspólników albo na osobę trzecią i tym samym „pozbycie się” składnika majątku, który uniemożliwia zakończenie likwidacji. W takim przypadku nabywca wierzytelności może przystąpić do toczącego się postępowania sądowego na miejsce wykreślonej spółki za zgodą strony przeciwnej. W przypadku braku takiej zgody, zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego proces musiałby się w dalszym ciągu toczyć z udziałem likwidowanej spółki, pomimo że zbyła ona przysługującą jej wcześniej wierzytelność. Wówczas rozwiązanie spółki i jej wykreślenie z rejestru (możliwe na tym etapie z uwagi na zbycie wierzytelności) doprowadziłoby do stwierdzenia przez sąd rozpoznający sprawę braku jej zdolności sądowej, co z kolei stanowi przyczynę zawieszenia postępowania z urzędu. Postępowanie takie powinno zostać podjęte po ustaleniu przez sąd następcy prawnego spółki, tj. wspólnika, któremu w ramach podziału sumy likwidacyjnej przypadła dochodzona w tym postępowaniu wierzytelność albo osoby trzeciej, na rzecz której została zbyta.

Jeżeli likwidowana spółka występuje po stronie pozwanej, to co do zasady brak jest podstaw do odmowy jej wykreślenia. Mają wówczas zastosowanie przytoczone już powyżej rozwiązania. Na skutek wykreślenia pozwanej spółki z KRS traci ona zdolność sądową, co powinno doprowadzić do zawieszenia postępowania sądowego z urzędu, a następnie do jego podjęcia po ustaleniu następcy prawnego spółki.

W przypadku braku ustalenia następcy prawnego zlikwidowanej spółki, sąd powinien umorzyć postępowanie z jej udziałem – zarówno w przypadku, gdy występuje ona jako powód, jak również gdy działa jako pozwany.

Co dalej z długami?

Likwidacja spółki z o.o. nie powoduje wygaśnięcia obciążających ją zobowiązań. Istnieją one nawet w sytuacji wykreślenia spółki z rejestru. W przeciwnym razie doszłoby bowiem do nieuzasadnionego pokrzywdzenia wierzycieli.

Pamiętać należy, że po wykreśleniu spółki z rejestru przedsiębiorców wierzyciele mogą w dalszym ciągu (pod pewnymi warunkami) dochodzić swoich roszczeń od członków zarządu lub likwidatorów spółki. O tym, jakie są zasady odpowiedzialności członków zarządu (i odpowiednio likwidatorów) za zobowiązania spółki, piszemy więcej w naszym artykule: Czy członek zarządu spółki z o.o. odpowiada za jej zobowiązania?

Chcesz zlikwidować spółkę z o.o. lecz nie wiesz jak to zrobić? Zapraszamy do kontaktu z doświadczonymi doradcami z Kancelarii PragmatIQ, którzy wyjaśnią wszelkie kwestie z tym związane, a także kompleksowo przeprowadzą przez cały proces. Zapraszamy również do zapoznania się z naszą ofertą. 

Piotr Sójka